Parę wspomnień pani Aliny dotyczących Żydów…

Kiedy zapytałam ją o przedwojennych trzebińskich Żydów, powiedziała mi o Landauach, którzy mieli dom obok Bryndzkich i u których jej rodzina wynajmowała mieszkanie zaraz na początku, kiedy w 1936 roku przeprowadziła się z Regulic do Trzebini. „Taki czerwony dom, na dole były sklepy. Pani Trębaczowa miała tam sklep, w którym było wszystkiego po trochu”. A z drugiej strony domu Bryndzkich („w którym  miała sklep Jaśkiewiczowa”) był  przed wojną weterynarz Horkawicz (on nie był Żydem) – na zapleczu domu były stajnie, z których korzystał – tam przywożone chore zwierzęta. Wydaje mi się, że jadąc wiaduktem od strony Chrzanowa, można po lewej stronie zobaczyć takie zabudowania, które mogły być tymi stajniami. Znalazłam w sieci przedwojenną książkę telefoniczną, w której jest Jan Horkawicz – kierownik lecznicy weterynaryjnej w Trzebini, ul. Kościuszki 447. „A jeszcze bardziej z tyłu, za tym domem było takie boisko – tam myśmy, młodzież, się schodzili”.
Pani Alinka powiedziała mi, że rodzina Landauów była niemal jak hrabiowie – prawdziwa żydowska arystokracja. Stary Landau – „patriarcha” – miał dwie córki, które również tam mieszkały: Faigę, która kazała na siebie mówić Stefa i drugą, której imienia nie pamięta. Ta druga miała męża i dwie córeczki – młodsza Kaśka była ruda i „wszystko jadła – wołowinę, wieprzowinę – no wszystko!”. Starsza miała na imię Irme, była nieco młodsza od Aliny, ale w kulturze żydowskiej dziewczęta wcześniej dojrzewały, więc była jak jej rówieśnica. Landauowie mieli liczną rodzinę w Izraelu. Pani Alinie wydaje się nawet, że sędzia Landau, który w 1961 roku sądził schwytanego w Argentynie Adolfa Eichmanna był także ich krewnym.
Fajga-Stefa niedługo po wojnie wróciła do Trzebini. Opowiedziała, że dzięki doskonałej znajomości niemieckiego przetrwała wojnę u rodziny pewnego oficera, gdzie była służącą. Zajmowała się też wychowaniem ich dziecka, które nauczyła …języka polskiego. Ta rodzina oczywiście wiedziała, że ona jest Żydówką – Stefa cały czas nosiła opaskę z gwiazdą Dawida. To brzmi wręcz nieprawdopodobnie, ale taką właśnie wersję podała znajomym, którzy szczerze ucieszyli się z jej ocalenia. Potem wyjechała – prawdopodobnie do Izraela.
A  w domu obok mieszkali Sznicerowie. Sznicer był fryzjerem i miał trzech synów: najmłodszy Icek miał około 10 lat, potem był Herman, a najstarszy, którego imienia nie pamięta chodził do Gimnazjum w Chrzanowie, kolegował  się z Marcinkiem, który został później szwagrem pani Aliny. Grali razem w piłkę.
Herman także powrócił na krótko tuż po wojnie do Trzebini, nawet jeszcze przed Fajgą. „Przyszedł do nas, wyściskaliśmy się, wypłakali – z radości, że żyje!” On także, podobnie jak Fajga, wkrótce wyjechał do Izraela.

I jeszcze powiedziała mi „taką ciekawostkę”, która jej się nagle przypomniała: w jednym z „małych domków” na Krakowskiej koło moich dziadków, w stronę ulicy Słowackiego (domyślam się, że chodzi o dom, którego już nie ma – kiedy byłam dzieckiem stał tam jeszcze jeden, teraz byłby dokładnie na wysokości ronda) mieszkała Żydóweczka, która pięknie szyła. Sama była „chodzącą żydowską pięknością” – śliczna dziewczyna! Mówili na nią Perełka. Wszyscy podziwiali jej urodę…

Kiedy pokazałam jej zdjęcie Mosze Klagsbalda, które jest w „Trzebińskich historiach” przypomniała sobie, że Klagsbaldowie mieli sklep w okolicy Rynku, w stronę ulicy Krakowskiej i że jej mama raz na miesiąc robiła u nich zakupy – „dawała karteczkę, co potrzebuje i Klagsbald przywoził to wszystko do domu”.

Pani Alinka wspomina też Żydów, którzy chodzi z nią do szkoły przed wojną. „Byli celerami!”. Nie było żadnych antagonizmów. Był taki zwyczaj, że kiedy po szkole szli do stacji (pani Alinka chodziła do Koedukacyjnego Gimnazjum w Oświęcimiu – tam, gdzie ostatecznie wylądował również Julek), chłopcy brali od dziewczyn tornistry i nieśli je im. Był jeden, Żyd Artek Adler („ja blondynka, on czarny, przystojny chłopak – no patrzył za mną, bardzo go lubiłam”), który zawsze niósł tornister Aliny. Ojciec Artka był przed wojną sędzią lub prokuratorem. Pani Alinka nie wie, co się z nimi potem stało…
Przy stacji w Oświęcimiu Żydzi mieli takie budki – ze słodyczami i „taki inny drobny handelek”. Alina zapamiętała pewną bardzo miłą dziewczynę, do której wraz z całą swoją paczką chodziła na lody. Wszyscy ją bardzo lubili. Pewnego dnia w 1939 roku, kiedy już weszli Niemcy, spotkała ją, gdzieś w okolicy kościoła. Zapytała: „A co ty tu robisz?” – „Uciekamy. Bo wiesz przecież, że my jesteśmy Żydzi…” Alina zapytała ją jeszcze, czy nie boi się tak „bez gwiazdy”, bo nie miała jej na ubraniu i gdzie mieszka teraz , na co tamta odpowiedziała, że „ktoś za kościołem ich przygarnął”. Wtedy powiedziała jeszcze, że będą się starali stąd uciec, bo „tu jest niebezpiecznie”. Pani Alinka pamięta ten moment, kiedy przytuliła ją i powiedziała: ”No to ci życzę, żebyś szczęśliwie…”, a ona tak przylgnęła do niej mocno, mocno… „Powiedziałam jej wtedy nawet: szczęść ci Boże!” – dodała już z oczyma pełnymi łez.
Żydzi z Oświęcimia byli potem w większości przetransportowani do getta w Będzinie. Bardzo prawdopodobne, że później znaleźli się z powrotem – już w Auschwitz…