pierwsze wojenne świadectwo

Kiedy nad ranem w piątek 1 września 1939 roku niemieckie samoloty nadleciały nad Trzebinię, część mieszkańców myślała, że to ćwiczenia lotnicze.
Nie wiem, czy rok szkolny miał się zacząć wtedy właśnie w piątek, czy też inaugurację planowano na poniedziałek 4 września. Faktem jest, że ludzie spodziewali się wojny.
Podczas bombardowania stacji kolejowej tego pierwszego września zginęło wielu ludzi spieszących rankiem do pracy czy na poranne nabożeństwo.  Potem zaczął się exodus mieszkańców na wschód. Podobno poszła wtedy fama, że Niemcy po wejściu do jakiejś miejscowości mordują mężczyzn, a dzieciom wyłupują oczy.
Moi dziadkowie też postanowili uciekać. Z opowieści Mamy pamiętam tylko tyle, że uciekając razem dziećmi: dorosłym Julkiem, dziewięcioletnią Jasią i czteroletnim Olkiem oprócz waliz i tobołków wzięli ze sobą m.in. pierzynę, co bardzo utrudniało im przemieszczanie się. Chyba nie doszli zbyt daleko – zdaje się, że gdzieś w okolice Lgoty, skąd zawrócili do Trzebini.
Wielu mieszkańców, m.in. w „Trzebińskich Historiach”, wspomina, że podczas ucieczki dotarli aż do Bugu, gdzie na drugim brzegu rzeki zobaczyli Rosjan rozbrajających naszych żołnierzy… Wtedy zawrócili.
Jedna z cioć, rówieśnica mojej Mamy, opowiadała mi, że uciekała wraz z rodzicami przez Kielce. Mieszkańcy tego miasta zachowywali się wyjątkowo podle wobec uciekinierów każąc sobie słono płacić za zwykłą wodę do picia. Ona to tak zapamiętała… Niektórych ucieczka zagnała daleko wgłąb Rosji, tak jak inną kuzynkę Mamy, też Jankę, która wróciła do Polski jako „żołnierka” z armią Berlinga. 
Nie wszyscy jednak uciekali. Jedna z mieszkanek, będąca wówczas dzieckiem wspominała, że wkraczający Niemcy chętnie fotografowali się z dziećmi, które obdarowywali też słodyczami. Zdjęcia z tamtego okresu z Trzebini, zrobione przez anonimowego żołnierza Wehrmachtu (pochodzące ze strony Stowarzyszenia Szukamy Polski) pokazują roześmianych nie tylko żołnierzy, ale też ludność cywilną…

źródło http://www.szukamypolski.com

Pod władzą Wehrmachtu Trzebinia była do 26 października 1939r. czyli do utworzenia GG. Wtedy na bardzo krótko, bo tylko do 19 listopada miasto zostało wcielone do Gubernatorstwa w ramach dystryktu krakowskiego. Potem włączono je do III Rzeszy. Trzebinia była ostatnim miastem przed granicą z Generalną Gubernią, która przebiegała w Dulowej. Stacja kolejowa w Trzebini była zaś stacją graniczną, gdzie odbywała się kontrola celna.

Moja Mama miała we wrześniu rozpocząć naukę w trzeciej klasie. Nie wiem, kiedy dokładnie zaczęły się zajęcia szkolne. W Trzebini, tak jak  na innych terenach wschodnich Rzeszy, jedynym „dobrodziejstwem” okupanta był język polski jako wykładowy. Ale dzieci miały nauczyć się jedynie czytać, pisać i rachować w zakresie czterech działań pamięciowych. Dążono do wychowania Polaków do pracy fizycznej pod nadzorem niemieckim.
Liczbę godzin w klasach młodszych zredukowano do 12, a w starszych do 18 godzin tygodniowo.

To pierwsze i jedyne zachowane „wojenne” świadectwo Mamy, parafowane przez dziadka ołówkiem kopiowym, pokazuje wyniki za pierwsze półrocze roku szkolnego 1939/40. Oceny wypisano na karteczce jakby wyrwanej z notesu o wymiarach 16×10 cm. Pozory „ważności” dokumentu wyraża jedynie starannie wykaligrafowane nazwisko i imię. Wychowawczynią Jasi musiała być nadal p. Jadwiga Lempart – tym samym charakterem pisma wypisywała wcześniejsze świadectwa. A funkcję kierownika szkoły pewnie pełnił nadal Stanisław Ferlak, o którym jedna z mieszkanek Trzebini, rówieśnica Mamy, wspomina w „Trzebińskich Historiach”, że był to „bardzo mądry, dobry i odważny człowiek, który w czasie okupacji uczył na swoich lekcjach polskiego (choć było to zakazane), przynosząc do klasy jakieś polskie czytanki i wiersze.” Z jej relacji wiem też, że szkoła była kilkakrotnie przenoszona. W końcu ulokowano ją w bożnicy żydowskiej. Zdaje się tej kupieckiej, przy ulicy Piłsudskiego. Tak mi się kojarzy, że Mama też wspominała o tej szkole w bożnicy i o jakiejś koleżance, która dla żartu weszła na piec, żeby się schować i wpadła do tego pieca…
Na tym niby-świadectwie mojej Mamy wśród przedmiotów szkolnych jest  ciągle jeszcze przyroda z geografią i ćwiczenia cielesne . Później te przedmioty zniesiono, zaś rysunki  były tylko w klasach wyższych.